Biodiverzitet je složena, ali sve veća tema od interesa ne samo za naučnike, već i za političare širom svijeta. Naziv koji je skovao Walter G. Rosen 1985. godine, biološka raznolikost — ili biodiverzitet, kako se češće naziva — definira se kao „raznolikost života na Zemlji i prirodnih obrazaca koje on formira“.
1988. godine, Program Ujedinjenih nacija za okoliš (UNEP) okupio je Ad hoc radnu grupu stručnjaka za biološku raznolikost kako bi istražila potrebu za formiranjem Konvencije o biodiverzitetu. Nakon godina rada na usvajanju seta smjernica, Ujedinjene nacije (UN) su 29. decembra 1993. proglasile Konvenciju „zvanično stupom na snagu“. Danas je ova grupa poznata kao Konvencija o biološkoj raznolikosti (CBD).
CBD je međunarodni ugovor za očuvanje biodiverziteta, održivo korištenje komponenti biodiverziteta i pravednu podjelu koristi proizašlih iz korištenja genetskih resursa.
Sa 196 strana, CBD ima skoro univerzalno učešće među zemljama. Konvencija nastoji da odgovori na sve prijetnje biodiverzitetu i uslugama ekosistema.
Generalna skupština UN-a je 2000. godine zvanično proglasila 22. maj Međunarodnim danom biodiverziteta (IDB). Datum je izabran za proslavu usvajanja prvobitnog teksta CBD-a, 22. maja 1992. Zahvaljujući njegovim naporima, Konvencija ima učesnike iz gotovo svih zemalja. Mnoga područja planete sada se čuvaju kao dio zaštićenih područja i žarišta biodiverziteta. Konvencija nastavlja da se bavi prijetnjama biodiverzitetu tako što proizvodi naučne izvještaje i razvija alate koji pomažu u naporima za očuvanje. 22. maja 2018. godine, 25. godišnjicu IDB-a proslavile su zemlje učesnice iz cijelog svijeta.
Koliko je Zemlja raznolika i zašto je to važno?
Trenutno je na našoj planeti identifikovano skoro 2,16 miliona vrsta organizama. Ove vrste obuhvataju raspon od složenih biljaka i životinja do mikroba i drugih jednostavnih organizama. Još milioni vrsta tek treba da budu otkriveni. Biodiverzitet je važan jer su svi organizmi unutar ekosistema međusobno povezani. Kao takav, kada opada raznolikost organizama unutar ekosistema, opada i sposobnost ekosistema da funkcioniše i preživi.
Iako se biodiverzitet generalno povećava sporo, može se naglo i dramatično smanjiti. Naučnici smatraju da je biodiverzitet koji se trenutno posmatra na Zemlji rezultat evolucionih i prirodnih procesa koji su se dešavali tokom milijardi godina. Ipak, biodiverzitet je nastavio da opada posljednjih 20 godina, noseći sa sobom dragocjene dijelove bogate povijesti Zemlje. Prema izvještaju iz 2016. koji je objavio Svjetski fond za divlje životinje, populacije kičmenjaka su se smanjile za 58 posto između 1970. i 2012. Slatkovodne vrste su doživjele pad od 81 posto u istom vremenskom periodu. Iako je izumiranje prirodno, ljudske aktivnosti kao što su zagađenje, uništavanje staništa i prekomjerna berba resursa su doprinijele povećanju stope izumiranja koje utječe na biodiverzitet. UNEP-ov Global Environment Outlook 4 nedavno je naveo da je stopa izumiranja vrsta 100 puta veća od prirodne stope. Naučnici procjenjuju da će se ovo ubrzanje nastaviti na stopu između 1.000 i 10.000 u narednim decenijama.
Brojni naučnici su dokumentovali i skrenuli pažnju na ovaj globalni gubitak biodiverziteta. Istraživač National Geographica Steve Boyes posvetio je svoj životni rad naporima za očuvanje afričke delte Okavango. Kako je rekao Boyes, „Divljina se ne može obnoviti ili ponovo stvoriti, samo uništiti. Upravo ćemo izgubiti naše posljednje poglede u praistoriju.” Zahvaljujući naučnicima kao što je Boyes, povećan fokus je stavljen ne samo na mjerenje biodiverziteta, već i na držanje vlada odgovornim za pomoć u njegovom očuvanju.
Dakle, koji su konkretni napori poduzeti da se suprotstavi gubitku biodiverziteta?
CBD je pravno obavezujući globalni ugovor usmjeren na širenje svijesti javnosti o aktivnostima koje ugrožavaju raznolikost vrsta. Konvencija također pruža okvir prema kojem vlade učesnice uspostavljaju svoje strategije za suzbijanje gubitka vrsta. Konvencija nastoji da odgovori na sve pretnje biodiverzitetu i uslugama ekosistema, uključujući:
prijetnje od klimatskih promjena, kroz naučne procjene,
razvoj alata, poticaja i procesa,
transfer tehnologija i dobrih praksi, i
puno i aktivno uključivanje relevantnih aktera, uključujući autohtone narode i lokalne zajednice, mlade, žene, nevladine organizacije, sub-nacionalne aktere i poslovnu zajednicu.
Prekretnice koje je napravio CBD treba naglasiti zbog njihovog dalekosežnog utjecaja na nacije širom svijeta. 2022. godine, CBD je usvojio Globalni okvir za biodiverzitet Kunming-Montreal u kojem su navedena četiri dugoročna cilja za 2050. i 23 hitna cilja koja treba postići do 2030. Okvir postavlja ambiciozan plan za implementaciju široko zasnovanih akcija kako bi se došlo do transformacije u našim društvima. ‘ odnos sa biodiverzitetom do 2030. i osigurati da se do 2050. ispuni zajednička vizija življenja u skladu s prirodom.
CBD nastavlja da radi na globalnoj implementaciji strategija koje su odobrile UN. Iako je ostalo još mnogo posla, važno je ostati nada da će vizija UN-a zaista postati stvarnost.
Izvor: nationalgeographic.org
