Ekološka restauracija je praktična strategija upravljanja koja za cilj ima restauraciju, odnosno ponovno uspostavljanje ekoloških procesa da bi se zadržao sastav, struktura i funkcija ekosistema. Predstavlja jedan od najvažnijih alata za mitigaciju, odnosno ublažavanje štetnih uticaja koji su doveli u pitanje opstanak ekosistema i njegovih komponenti, te pruža šansu za održivo upravljanje tim područjem. U suštini, restauracija predstavlja proces asistiranja oporavku ekosistema nakon njegovog degradiranja, oštećenja ili uništenja.

Da bismo sproveli uspješnu restauraciju neophodno je potpuno poznavanje ekoloških nedostataka u ekosistemu, te definiranje toka naučne studije kroz eksperimentalno upravljanje i razvoj programa za izvođenje restauracije. U teoriji ovaj proces bi trebao funkcionisati na mozaiku ekosistema i ekotona velikih pejzaža, ali istovremeno obraćati pažnju na lokalne populacije te izolirane habitate i manje nivoe ekološke organizacije. Međutim, zbog kompleksne strukture i funkcije ekosistema skoro je nemoguće poznavati i definirati svaku pojedinačnu karakteristiku datog ekosistema.

Zbog toga se većina restauracijskih projekata bazira na definiranju ograničenih ciljeva poput restauracije vrsta od izuzetne važnosti, ponovno uspostavljanje bioloških i biogeohemijskih procesa ili fizičke strukture ekosistema i slično. Osim toga, projekti restauracije većinom imaju uspostavljen ograničeni vremenski rok za praćenje stanja u odabranom ekosistemu koji ne mogu uvijek zabilježiti oporavak određenih ekoloških procesa u zadanom roku.

Ponekad je potrebno više od 25 godina za obnovu glavnih karakteristika močvarnog područja zbog čega u restauracijskim područjima te karakteristike pokazuju 25% manju funkcionalnost u odnosu na referentni zdravi ekosistem. Obnova različitih karakteristika akvatičnih ekosistema može trajati od jedne do 80 godina. Naravno, na brzinu i uspješnost obnove utječe i nivo degradacije ekosistema. Ekosistemi poput rudnika i kopova, napuštenih poljoprivrednih obradivih površina, teško zagađenih ekosistema i sličnih, obično imaju veći stepen degradiranosti zbog čega zahtijevaju aktivniji restauracijski pristup.

Jedan od najvećih trenutno aktivnih restauracijskih projekata je Great Green Wall (Veliki zeleni zid) na području Afrike. Inicijativa za cilj ima obnovu 100 miliona hektara degradiranog zemljišta, podržava i implementira 10 od 17 održivih ciljeva i podržana je od strane više od 20 država. Ova incijativa je pokrenuta 2007. godine i od tada su Etiopija i Nigerija uspjele obnoviti milione hektara zemlja, dok je Senegal izvršio pošumljavanje više od 10 miliona drveća.

Projekti restauracije u Bosni i Hercegovini

Pozitivni primjeri restauracijskih projekata BiH zasigurno se ogledaju u restauraciji nekoliko kopovskih jezera/močvara. Obnova svakog kopovskog jezera pruža šansu za opstanak najugroženijim ekosistemima i vrstama. Prvi primjer ovakvog projekta u BiH jeste kopovsko jezero Bašigovci, danas poznatije pod nazivom Rajsko jezero, u općini Živinice koje je nastalo nakon obustavljanja eksploatacije uglja 1984. godine. Danas, ovo jezero predstavlja sportsko-rekreativni centar bogat ribom zbog čega je pogodno za sportski ribolov.

Trenutačno u FBiH postoji incijativa za zaštitu kopovskog jezera, odnosno močvare Bistrik na području općine Kakanj. Opće poznato je da močvarni ekosistemi, bez obzira da li su prirodni ili vještački, sadrže izrazito visok stepen biodiverziteta. Isto važi i za močvaru Bistrik na čijem području je registrirano 212 vrsta ptica što predstavlja 2/3 ornitofaune BiH. Osim izraženog diverziteta faune ptica, na ovom području je konstantovan visok biodiverzitet vodozemaca, gmizavaca, riba, biljnih vrsta te cijanobakterija i algi.

Kolika je važnost ekološke restauracije ogleda se i u činjenici da ove godine za Svjetski dan okoliša UN zvanično pokreće decenijsku inicijativu koja poziva na uspostavljanje i pokretanje projekata restauracije u nadi za obnovu i oživljavanje prirode. Naučnici smatraju da je sljedećih 10 godina ključno za borbu i sprječavanje posljedica klimatskih promjena i gubitka biodiverziteta. Ako se želite pridružiti aktivnoj restauracijskoj generaciji UN vam predlaže sljedeće: osnažite globalne pokrete, investirajte restauracijske projekte, uspostavite prave inicijative, slavite i promovirajte vođenje ovakvih projekata, promijenite svoje navike, educirajte se i učite i pomozite stvoriti i buduće restauracijske generacije.

#weare #GenerationRestoration

Reference:
Apfelbaum, S. I. (2014).  Ecological Restoration: A Practical Approach. The Nature Conservancy, Minnesota Chapter.
Barudanović, S., Mašić, E. & Kamberović, J. (2014). Nove vrste još nastaju (druga šansa za močvare). Fondeko svijet, 38:17-19.
Comin, F.A. (2020). Life on Land: Ecological Restoration and Ecosystem Services.
https://www.unep.org/news-and-stories/story/10-years-restore-our-planet-10-actions-count
https://www.globalcitizen.org/en/content/ecological-restoration-projects/